کلان طرح تحقیقاتی اندیشه نامه متکلمان امامیه انجام می شود

به گزارش خبرگزاری مهر، اکبر اقوام کرباسی مدیر کلان پروژه اندیشه نامه متکلمان امامیه پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: رسالت اصلی علم "تاریخ کلام" پاسخگویی به پرسشهایی درباره نقطه آغازین اندیشه کلامی امامیه و چگونگی پیدایش آن، ریشه ها و علل ظهور این دانش بین مسلمانان، فراز و فرود‌های آن در طول تاریخ و  نیز گروه ها و اندیشمندان جریان ساز و تراث بر جای مانده از ایشان و ... است.

وی افزود: تاریخ کلام، به عنوان تاریخ نحوه ای اندیشه و تفکر دینی، مطالعه ای میان رشته ای است که در روش، از روش های مطالعات تاریخی پیروی کرده و در ناحیه موضوع، برخلاف تاریخ نگاری های معمول، اندیشه و عقاید را موضوع خود می‌داند.

اقوام کرباسی با بیان این مقدمه در معرفی تاریخ اندیشه و تفکر، اذعان داشت: آنچه در پروژه «اندیشه نامه متکلمان امامیه» مد نظر قرار گرفته است، پژوهش به شیوه اندیشه شناسی تاریخی ـ تحلیلی است.

وی در ادامه صحبت های خود به برخی از ضرورتهایی که انجام این کلان پروژه را لازم و ضروری داشته اشاره کرد و از آنها به شرح زیر نام برد:

1. تجدید و بازسازی کلام اسلامی

2. فهم درست منابع دینی و ارائه آراء واقعی اندیشمندان امامیه

3.کشف و استخراج اندوخته های معرفتی در کلام امامیه

4. ضرورت به سامان رساندن پژوهشی متقن و روش مند به منظور ارائه متنی آموزشی در این حوزه

5. پاسخ گویی به مناقشات اعتقادی و تاریخی مطرح شده از سوی مخالفان شیعه

مدیر کلان پروژه «اندیشه نامه متکلمان امامیه» با بیان این مطالب گفت: اهمیت هویت این بحث و عدم انجام پژوهشی قابل ارائه و جدی در حوزه تاریخ کلام امامیه، بررسی تاریخ کلام امامیه به عنوان یکی از حوزه های علمی بر زمین مانده در مجامع علمی کشور را ضروری دانست و افزود: کارهای سامان یافته در این حوزه، آثاری جدی و قابل ملاحظه‌ نیستند و عمدتاً یا غیر علمی بوده و یا جنبه کلامی ـ جدلی آن‌ها بر جنبه تاریخی ـ تحلیلی شان برتری دارد.

اقوام کرباسی همچنین به اهداف این کلان پروژه اشاره کرد و با بیان اینکه هدف بلند مدت این طرح، فراهم آوری تمهیدات لازم برای تدوین «تاریخ کلام امامیه» تعریف شده است، دیگر اهداف این پروژه را اینگونه نام برد:

1. معرفی متکلمان برجسته امامیه در طول تاریخ کلام

2. تبیین علمی و تحلیلی از تاریخ کلام امامیه و بررسی روشمند و علمی مسیر تطور کلام شیعه از آغاز تاکنون

3. ردگیری تأثیر و تأثرات تاریخی اندیشه وکلام امامیه در طول تاریخ و در قبال دیگر فرق و ادیان

4. بازیابی و نوخوانی اندیشه اصیل شیعی و به دست دادن درست معارف اصیل شیعه در جهان امروز

5. پاسخگویی به شبهات و نقد‌هایی که بر تاریخ فکر و باورهای شیعه از درون و برون آن وارد می شود

6. ارایه درست و صحیح معارف شیعه امامیه، که به علت وجود رسوبات فکری گوناگون و متفاوت در طول تاریخ فکر شیعه، بسیار مشکل ساز شده است

اقوام کرباسی با بیان اینکه تدوین تاریخ بزرگ کلام امامیه، از زوایا و نواحی گوناگونی از قبیل: شخصیت های سامان بخش این تاریخ، جریان ها و مکاتب اعتقاداتی که از جمعِ متفاوت این شخصیت‌ها به وجود آمد‌ه اند، تراث برجا مانده از فعایت‌های کلامی این اندیشمندان و در نهایت موضوعاتی که اندیشمندان متکلم در طول تاریخ حول آن بحث و گفت ‌و گو کرده ‌اند، امکان پذیر است گفت: پروژه «اندیشه نامه متکلمان امامیه»، پژوهش در عرصۀ تاریخ کلام را از ناحیه متکلمان تاریخ ساز امامیه در دستور کار خود قرار داده است.

وی افزود: «اندیشه نامه متکلمان امامیه» علی رغم فعالیتها و آثار پراکنده ای که در تاریخ این رشته انجام شده است، نخستین حرکتِ جامع در بازشناسی اندیشه امامیه است که هم اکنون تنظیم شده و در حال اجراست. برای اجرایی شدن اهداف پروژه، در نخستین گام، متکلمان امامیه، در فهرستی بالغ بر هشتاد نفر و در قالب دوازده مدرسه فکری مشخص شدند تا ضمن شناخت مجدد آراء و اندیشه های آنان از نوآوریهای روشی و محتوایی ایشان در طول تاریخ پرده‌ برداشته شود.

وی یادآور شد: منظور از مدرسه در این طرح، در واقع به رویکرد علمی مجموعه ای از عالمان و دانشمندان اطلاق می‌شود که در یک رشته علمی و البته در یک پیوند هماهنگ با یکدیگر، میراثی جدید فراهم می‌آورند. در ضمن این مدارس از یک تقدم و تأخر تاریخی نسبی نیز برخوردارند. اولویت پروژه های این کلان طرح، در ناحیه نقاط تاریک تاریخ کلام تعریف شده تا مدارس فکری ای همچون: مدارس فکری مدینه، کوفه، قم و بغداد بیش از گذشته مغفول نماند و معرفی درست و صحیحی از اندیشه های متکلمان این مدارس به تصویر کشیده شود.

مدیر این کلان پروژه در رابطه با ساختار این اندیشه نامه توضیح داد: ساختار کلی تک نگاری های این پروژه، بر پایه دو محور عمده سامان یافته است: محور اول شناخت مجدد شخصیت متکلم در پرتو پس زمینه های سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی است و محور دوم اعتقادات و انگاره های کلامی و اعتقادی او را پوشش می‌دهد.

اقوام کرباسی در پایان صحبتهای خود به مشکلاتی که بر سر راه انجام این پروژه است اشاره کرد و دسترسی نداشتن به منابع اصیل کلامی در قرون نخستین تفکر، ناآشنایی برخی محققان با شیوه پژوهش و مطالعه در عرصه تاریخ تفکر و در نهایت کمبود دست مایه های علمیِ معتبر در حوزه مطالعات تاریخ کلام امامیه را از مهمترین آنها برشمرد.